Wat mensen kunnen bereiken als ze elkaar kunnen verstaan en zich verenigd hebben tot het streven naar een gezamenlijk doel, valt te lezen in Gen 11:6 (HSV)
“en de HEERE zei: Zie, zij vormen één volk en hebben allen één taal. Dit is het begin van wat zij gaan doen, en nu zal niets van wat zij zich voornemen te doen, voor hen onmogelijk zijn.”
Weinig mensen zijn er zich van bewust, dat sinds het ontstaan van Internet, de wereld eigenlijk weer verbonden is met één taal. Terwijl die verbondenheid alleen op machine niveau bestaat, kunnen we om ons heen zien welke enorme revolutie dit heeft betekent in de mogelijkheden van de mensheid. Om haar kennis te delen, om haar omgeving te beheersen en om zichzelf zodoende te beschermen tegen het altijd dreigende risico van verval, dat meegroeit met de complexiteit van haar samenleving. Is deze technologie de basis van een nieuw utopisch vooruitzicht van de vrije mens? Of is het juist een middel van ultieme controle die ongemerkt al onze vrijheden beperkt tot datgene wat goed is voor het steeds nauwer geformuleerde ‘algemeen belang’?
Utopische vrijheid?
Zoals alle belangrijke technologische ontwikkelingen, heeft ook de digitalisering, het Internet en de daarop gebaseerde software een enorm positieve impact gehad op het welzijn van veel mensen.
Zo is de internationale wereldhandel op historisch ongeëvenaarde manier verbonden met behulp van software en databases. Dit heeft onder andere geleid tot een grote inhaalslag van economisch achtergebleven landen. Met als gevolg wereldwijd lagere kindersterfte, het vrijwel uitroeien van hongersnoden en daarmee een ongekende bevolkingsgroei. Deze globalisering heeft ook geleid tot vermindering van het aantal oorlogen en gewapende conflicten, door de wederzijdse economische afhankelijkheden.
Ook onze kennis van cultuur, natuur en wetenschap zijn explosief gestegen door het delen van inzichten, modellen en rekenkracht om deze te analyseren, hierdoor zijn onder andere de opbrengsten van voedselproductie met een factor 6 verbeterd, door verbeterde landbouwmethoden en biotechnologie. Daarnaast is de gemiddelde levensverwachting van mensen gestegen met tientallen jaren, door resultaten van onderzoek naar nieuwe medicijnen en medische behandelingen. Tenslotte zijn er efficiënte en snelle financiële markten mogelijk gemaakt, met als gevolg ongekende rijkdom, die door slimme herverdeling voor een brede groep in de bevolking beschikbaar is
Aanhangers van het ‘techno-optimisme’ wijzen daarom met goede argumenten op de hoop die in verdere technologische vooruitgang te vinden zou zijn. Maar de bijbel waarschuwt niet voor niets op verschillende plekken op het gevaar van de hang naar macht en controle die met de technologie en afgoderij van die tijd al werd gevoed.
Ultieme controle?
Er is dan ook meer dan voldoende reden tot zorg. Zoals volkstellingen in de bijbel symbool staan voor de macht en controle door belastingen en oorlog, zo kan informatietechnologie in onze tijd niet worden losgemaakt van de macht en controle die het centrale overheden en platforms als Google en Facebook geeft.
De immense gecentraliseerde databases die zij tot hun beschikking hebben bieden ongekende mogelijkheid tot inzicht in en invloed op menselijk gedrag. Deze staan niet alleen ten dienste van de mensen die met elkaar op deze platforms verbinden, maar ook van politieke en commerciële beïnvloeding door de grote financiers van politieke partijen en de grote adverteerders, die samen meer dan de helft van de 406 miljard dollar aan mediabudgetten bepalen. Dit leidt tot minder vrijheid door de ongekende mogelijkheden voor selectie en censuur van ongewenste meningen en ‘gevaarlijke dissidenten’. Daarnaast heeft het een catastrofale impact op de middenstand die afhankelijk is geworden van het klantbereik van deze platforms en steeds meer wordt vervangen door efficiëntere en goedkopere eCommerce.
Het slechtste van twee extremen
Zowel de belofte als de dreiging van technologie moeten beide realistisch worden ingeschat. Zonder kennis van de positieve mogelijkheden, lopen we grote risico’s met een complexe wereld die straks voor 10 miljard mensen moet produceren. Maar zonder een nuchtere kijk op de corrumperende macht van ongekende controle, vergeten we de nodige controlemechanismen in te bouwen die ons beschermen tegen kwaad- (maar vooral vaak al te goed-)willende bestuurders.
Het publieke debat wordt helaas juist overheerst door de minst genuanceerde meningen. Hetzij die van techno-utopisten, die verwachten dat we toegaan naar een moment van ‘singularity’, waarbij zich de ‘messias’ van kunstmatige intelligente (AI) openbaart en de mensheid zich tot in alle eeuwigheid kan gaan toeleggen op een leven van entertainment en consumptie. Hetzij die van complotdenkers, die in elke vorm van digitalisering en vooruitgang een Orwelliaans-distopische tirannie herkennen van de technocratische bovenklasse.
In de tussentijd strompelen de onkundige overheden tussen deze twee extremen naar een beleid dat het slechtste van beide in zich verenigt. Ze vragen aan social media om haat te filteren van sarcasme, in de volle overtuiging dat dit allang mogelijk is met geavanceerde AI. Maar ze wagen zich ook aan systemen van registratie- en identificatieplicht om haar bevolking te ‘beschermen’ tegen nieuwe biologische en digitale virussen.
Wat is Wijsheid?
Christenen zouden zich kunnen wapenen tegen deze verwarring door terug te grijpen naar de diepere inzichten die de bijbel al eeuwenlang aandraagt. Jazeker, we zijn geschapen met goddelijke creativiteit, maar ook geroepen om deze te onderwerpen aan Goddelijk gezag. Jazeker we zullen in een gevallen wereld vaak onderdrukt worden voor ons geloof, maar er is maar één echt complot en dat is die van God.
Het is aan te bevelen om in vertrouwen op dit Plan, alle verwachtingen rondom technologie met een flinke korrel Zout te nemen. Zowel de ultieme dreiging van controle als de ultieme victorie van menselijk vernuft. Beide zullen naar mijn overtuiging steeds vaker worden gepusht in de vorm van absolute statements van zogenaamde experts. Er is daarom wel enige behoefte aan concrete kennis rondom technologie. Om daar waar nodig de mooiste beloften en ergste dreigingen te nuanceren. Maar ook om zo nu en dan onderbelichte beloften en onverwachte dreigingen juist te duiden.
Maar in alles is nog steeds de basis nodig van een rotsvast vertrouwen in de goede afloop. En als u zo nu en dan aan Zijn Plan twijfelt, dan zijn de verhalen van de onfortuinlijke Jozef, de megalomane keizer Augustus en uiteraard de Toren van Babel een goed ‘vaccin’ tegen al te veel mentaal lijden in deze rare, spannende, maar uiteindelijk door God gecontroleerde tijden.